W świecie kawy speciality odmiany botaniczne ziaren mają ogromne znaczenie dla końcowego smaku naparu. To właśnie one – obok czynników środowiskowych, metody obróbki i wypalenia – decydują o nutach smakowych, kwasowości, słodyczy czy body. Poznaj najważniejsze odmiany kawy arabica: Geisha, Bourbon i Typica.
Czym są odmiany kawy i dlaczego mają znaczenie?
Odmiany to botaniczne podtypy kawy, wywodzące się z głównych gatunków: Arabica (Coffea arabica) i Robusta (Coffea canephora). Odmiany różnią się genetyką, odpornością na choroby, wymaganiami uprawowymi, kształtem ziaren oraz – co najważniejsze – profilami smakowymi.
W obrębie arabiki wyróżnia się setki odmian, z których część jest klasyczna i powszechnie uprawiana (jak Typica), a inne – rzadsze i bardziej pożądane w świecie kawy speciality (jak Geisha czy Ethiopian Heirloom).
Typica – klasyka gatunku w łagodnym wydaniu
Typica to jedna z najstarszych i najbardziej znanych odmian arabiki, która dała początek wielu innym odmianom uprawnym. Jej historia sięga Etiopii lub Jemenu, skąd rozprzestrzeniła się do Ameryki Środkowej i Południowej.
Cechy Typici:
- Smak: delikatny, zbalansowany, często z nutami czekolady, orzechów i delikatnej kwasowości
- Plony: niskie – rośliny są wrażliwe na choroby
- Roślina: wysoka, o wąskich liściach
- Zastosowanie: klasyczne espresso i kawy przelewowe o łagodnym charakterze
Choć dziś ustępuje popularnością bardziej wydajnym odmianom, Typica wciąż ceniona jest za swoją czystość i elegancję w filiżance.
Bourbon – słodsza i bardziej owocowa mutacja Typici
Bourbon wywodzi się z naturalnej mutacji Typici, która nastąpiła na francuskiej wyspie Bourbon (dzisiejsza La Réunion). Odmiana ta rozprzestrzeniła się głównie w Ameryce Łacińskiej.
Cechy Bourbon:
- Smak: słodszy i bardziej złożony niż Typica – z nutami karmelu, owoców pestkowych, czekolady
- Plony: wyższe niż Typica
- Zróżnicowanie: dostępne są warianty Red Bourbon, Yellow Bourbon, a nawet Pink Bourbon
- Uprawa: nieco bardziej odporna niż Typica, ale nadal wymagająca
Jest jeszcze Caturra – karłowata mutacja Bourbonu, łatwiejsza w zbiorze, ale często mniej złożona smakowo.
Geisha – ekskluzywna odmiana o wyjątkowym profilu
Geisha (czasem pisana jako Gesha) to odmiana pochodząca z Etiopii, która rozgłos zyskała dopiero w XXI wieku za sprawą panamskiej farmy Hacienda La Esmeralda. Uprawiana na wysokościach powyżej 1600 m n.p.m., Geisha stała się symbolem kawy ultra-premium.
Cechy Geishy:
- Smak: kwiatowy, cytrusowy, intensywnie aromatyczny – z nutami jaśminu, róży, bergamotki, miodu
- Czystość filiżanki: bardzo wysoka, brak goryczy
- Wydajność: niska, roślina kapryśna i trudna w uprawie
- Cena: jedna z najdroższych odmian kawy na świecie
Geisha to odmiana szczególnie ceniona w konkursach typu Cup of Excellence – często uznawana za najlepszą odmianę kawy speciality dostępnej na rynku.
Pododmiany i regionalne ciekawostki
W obrębie wspomnianych odmian występują liczne warianty i regionalne selekcje:
- Red Bourbon vs Yellow Bourbon – Yellow ma jaśniejszy, bardziej cytrusowy profil, Red – głębszą słodycz i owocowość.
- Ethiopian Heirloom – termin zbiorczy, odnoszący się do dzikich i półdzikich odmian z Etiopii. Często nie są klasyfikowane formalnie, ale mają ogromny wpływ na profil sensoryczny etiopskich kaw speciality.
- SL28 i SL34 (Kenia) – odmiany stworzone przez Scott Agricultural Laboratories, znane z soczystej kwasowości, czarnej porzeczki i doskonałej struktury. Są jednymi z najbardziej pożądanych odmian kaw z Afryki.
Które odmiany kawy warto znać?
| Odmiana | Pochodzenie | Smak | Plony | Trudność uprawy |
| Typica | Etiopia / Jemen | Klasyczny, czekoladowy, łagodny | Niskie | Wysoka |
| Bourbon | La Réunion → Ameryka Łac. | Słodki, karmelowy, owocowy | Średnie | Średnia |
| Geisha | Etiopia → Panama | Kwiatowy, cytrusowy, elegancki | Bardzo niskie | Bardzo wysoka |
Każda z tych odmian ma swoją historię, warunki uprawowe i charakterystyczny profil smakowy. Dla miłośników kawy speciality, zrozumienie różnic między odmianami botanicznymi to pierwszy krok do świadomego wyboru i głębszego poznania tego, co naprawdę znajduje się w filiżance.
